Τα οράματα, μυστικιστικές εικόνες ή μηνύματα που εμφανίζονται στη συνείδηση μεταξύ ύπνου και ξυπνιού, συναντώνται σε πολιτισμούς και πεποιθήσεις ανά τους αιώνες. Αυτά τα φαινόμενα, που συχνά αναζητούνται για τις προφητευτικές τους ιδιότητες ή ως δίαυλος επικοινωνίας με το υπερβατικό, είναι θεμέλια πολλών μυθολογιών και θρησκειών. Παρά τον παγκόσμιο χαρακτήρα τους, η ακριβής φύση, η προέλευση και η σημασία των οραμάτων παραμένουν αντικείμενο μελέτης και συζήτησης μέσα στην επιστημονική κοινότητα και πέρα από αυτή.

Στο πλαίσιο αυτού του άρθρου, θα εξερευνήσουμε την έννοια των οραμάτων, τον ρόλο τους στην ιστορία και τη θρησκεία, καθώς και τις διακρίσεις μεταξύ οραμάτων και ονείρων. Θα αναλύσουμε επίσης τη σχέση των οραμάτων με την πνευματικότητα, την ψυχολογία, τη δημιουργικότητα και την ιατρική, επιχειρώντας να κατανοήσουμε πώς αυτά τα στοιχεία συνδέονται και επηρεάζουν την ανθρώπινη κοινωνία. Μέσα από αυτή την πορεία εξερεύνησης, θα διερευνηθούν περιπτώσεις οραμάτων που έχουν αφήσει σημαντικό αποτύπωμα στην κοινωνία, καταλήγοντας σε συμπεράσματα και προοπτικές για το μέλλον των οραμάτων και της ερμηνείας τους.

Η Έννοια των Οραμάτων

Το όραμα αποτελεί την «πυξίδα» και το «φως» που ακολουθεί κανείς για να φτάσει στον προορισμό του, όπως είναι η πηγή έμπνευσης για τις σωστές επιλογές ή τους νέους κανόνες και ταυτόχρονα προσφέρει τη δυνατότητα ελέγχου των κανόνων μιας πολιτικής, ορίζοντας την ηθική που πρέπει να τους διέπει ⁴. Οδηγεί τον «νομοθέτη» και τον κινεί στη σωστή κατεύθυνση για να καθορίζει και να συμπληρώνει τους νόμους ή τους κανόνες ώστε αυτοί να μην παρεκκλίνουν από την ηθική και τις αξίες του οράματος ⁴.

Η έλλειψη οράματος, από την άλλη πλευρά, είναι το να πορεύεται ή να οδηγεί κανείς στηριγμένος σε μια ασαφή λογική ή συναίσθημα, έστω και βασισμένος σε αποδεκτούς κανόνες, που όμως δεν αποκλείουν τις λάθος επιλογές ⁴. Με την ορολογία «έλλειψη οράματος» εντοπίζεται η έλλειψη των αξιών και των ηθών που επιτρέπει τον αποπροσανατολισμό σε ένα σύστημα κανόνων ώστε να μετατρέπεται τελικά σε ένα σύστημα από «παραθυράκια» που εξυπηρετεί ιδιαίτερα συμφέροντα ⁴.

Το όραμα είναι κινητήρια δύναμη της επίτευξης στόχων που παρασύρει σε ατομικό ή συλλογικό εθελοντισμό ⁴. Όταν το όραμα είναι κοινό, αποτελεί την «ομπρέλα» κάτω από την οποία συντάσσονται με κοινή πίστη οι ομάδες που στηρίζουν κινήματα για μια προοπτική ⁴. Η ποιότητα του οράματος, η ουσία δηλαδή των προσπαθειών, καθορίζει την υγεία και την προοπτική ενός τέτοιου στόχου καθώς βοηθά να μη χάνεται ο στόχος αυτός ⁴.

Στον πνευματισμό, συμπεριλαμβανομένου και του μυστικισμού, τα οράματα αφορούν τις εμπνεόμενες απεικονίσεις μελλοντικών καταστάσεων, υπερφυσικών όντων κλπ. ⁴. Οι θρήσκοι πιστεύουν πως τα οράματα προέρχονται από θεότητες που παρουσιάζονται είτε απ’ ευθείας στους ανθρώπους είτε διαμέσου των προφητών ⁴.

Οράματα στην Ιστορία και τη Θρησκεία

Στην ιστορία, τα οράματα έχουν αναγνωριστεί ως σημαντικά φαινόμενα που επηρεάζουν τις αποφάσεις και τις πολιτικές των κρατών και των κοινωνιών. Οι παγκόσμιες διασυνδέσεις σφυρηλατούνται και αναμορφώνονται από ομάδες και άτομα με διαφορετικά οράματα και στρατηγικές, επιδρώντας στην ιστορική εξέλιξη ⁷.

Ιστορική σημασία των οραμάτων

Τα οράματα συχνά συνδέονται με την ικανότητα του ανθρώπου να σχηματίζει εικόνες και να επηρεάζει την κοινωνική και πολιτική τάξη. Η επίκληση της Αγίας Τριάδος στα Επαναστατικά Συντάγματα της Ελλάδας είναι ένα παράδειγμα του πώς τα οράματα και οι αξίες μπορούν να ενσωματωθούν στην κοινωνική δομή και να εξυπηρετήσουν πολλαπλούς ιστορικούς και ιδεολογικούς σκοπούς ¹².

Οράματα στη θρησκεία

Στον θρησκευτικό τομέα, τα οράματα έχουν αναδειχθεί ως μέσα επικοινωνίας με το θείο. Οι μυστικοί πατέρες έχουν περιγράψει τα οράματα που προέρχονται από τον Θεό ως γεγονότα που συμβαίνουν απρόοπτα και φέρουν μηνύματα αγάπης και ειρήνης, ενώ αυτά που προέρχονται από τον διάβολο δημιουργούν ταραχή και φόβο ¹⁰. Η ικανότητα του νου να σχηματίζει εικόνες είναι κρίσιμη, αλλά η ορθή χρήση της απαιτεί σύνεση και πνευματική ωριμότητα, όπως επισημαίνουν οι άγιοι πατέρες, προτρέποντας στην προσευχή και την ταπείνωση για την αποφυγή πλάνης ¹⁰.

Πως Διαφέρουν τα Οράματα από τα Όνειρα

Οι αισθήσεις στα οράματα

Στα οράματα, οι αισθήσεις του ανθρώπου λειτουργούν πλήρως και τα άτομα γίνονται ικανά να επικοινωνήσουν με όντα του αοράτου κόσμου, ανοίγοντας τις αισθητήριες πύλες τους κατά διαταγήν του Θεού ¹⁶. Αυτή η διάνοιξη των αισθήσεων, που αναφέρεται ως “διάνοιξη των αισθήσεων” στην Αγία Γραφή, επιτρέπει την επικοινωνία με τον υπερφυσικό κόσμο και διακρίνεται από την απλή αισθητηριακή λειτουργία που εμπλέκεται στα όνειρα ¹⁶.

Χαρακτηριστικά των ονείρων

Τα όνειρα, από την άλλη πλευρά, συχνά προκαλούνται από αισθητηριακούς ερεθισμούς και δεν απαιτούν την πλήρη λειτουργία των αισθήσεων. Ο Φρόυντ υποστήριξε ότι τα όνειρα μπορεί να προκληθούν από εξωτερικούς ή εσωτερικούς ερεθισμούς, προσδιορίζοντας τέσσερις κύριες πηγές: εξωτερικός και εσωτερικός ερεθισμός των αισθήσεων, εσωτερικός ερεθισμός του σώματος και καθαρά ψυχικός ερεθισμός ¹⁵. Αυτοί οι ερεθισμοί μετατρέπονται σε πηγές ονείρων, δείχνοντας ότι η σύνδεση μεταξύ ψυχής και εξωτερικού κόσμου δεν διακόπτεται πλήρως κατά τη διάρκεια του ύπνου ¹⁵.

Πνευματικότητα και Οράματα

Στον τομέα της πνευματικότητας, τα οράματα αναδεικνύονται ως ένα μέσο που ενισχύει την προσωπική και κοινοτική θρησκευτικότητα. Η λατρεία και η εμπειρία του θείου μέσω οραμάτων είναι κεντρικά στοιχεία στην ορθόδοξη χριστιανική Εκκλησία και άλλες θρησκευτικές κοινότητες ²².

Πνευματικές εμπειρίες μέσω οραμάτων

Οι πνευματικές εμπειρίες μέσω οραμάτων προσδιορίζονται από την εμπιστοσύνη και την ελπίδα που προκύπτει από την πίστη στον Τριαδικό Θεό. Αυτή η δυναμική της πίστης ενισχύει την αγάπη και την ελπίδα μέσα στην κοινότητα, δημιουργώντας έναν ισχυρό δεσμό με το θείο ²².

Ο ρόλος της πίστης στην ερμηνεία

Η προσευχή αναδεικνύεται ως μια βαθύτερη ανάγκη επικοινωνίας με τον Θεό και έκφραση αγάπης προς όλους. Η μεταμορφωτική δυναμική της προσευχής, σύμφωνα με την ορθόδοξη χριστιανική παράδοση, ερμηνεύεται ως προσωπικός διάλογος και σχέση με τον Θεό, καλλιεργώντας θεμελιώδεις υπαρξιακές ανάγκες του ανθρώπου ²².

Η πνευματικότητα μέσω οραμάτων και η ένταξη της προσευχής στην καθημερινότητα ενισχύει την ικανότητα των ατόμων να αντιλαμβάνονται και να ερμηνεύουν τα θεία μηνύματα, προσφέροντας μια πιο ολοκληρωμένη και εμβαθυντική πνευματική εμπειρία ²².

Η Ψυχολογία των Οραμάτων

Πνευματικές και συναισθηματικές επιρροές

Στον τομέα της ψυχολογίας, οι εξωσωματικές εμπειρίες θεωρούνται αποτέλεσμα διαφόρων ψυχολογικών και νευρολογικών παραγόντων ^691011131415. Αυτές οι εμπειρίες συχνά προκύπτουν από τις διαδικασίες μνήμης και φαντασίας του ατόμου και δεν διαφέρουν από τα όνειρα ³⁷³⁸. Επίσης, έχει αναφερθεί ότι οι εξωσωματικές εμπειρίες μπορεί να είναι φαντασίωση της αναγέννησης ή της βίωσης της διαδικασίας της γέννησης ⁵⁰⁵¹. Τέλος, οι μελέτες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι με εξωσωματικές εμπειρίες έχουν υψηλότερες τάσεις φαντασίας και πιστεύουν περισσότερο στα παραφυσικά φαινόμενα ^[55][56][58].

Κατάσταση συνείδησης

Η αλλοιωμένη συνειδησιακή κατάσταση ή μεταβαλλόμενη κατάσταση συνείδησης περιγράφει προσωρινές αλλαγές της αφυπνισμένης κατάστασης συνείδησης ¹²³⁴⁵. Οι μέθοδοι για την επίτευξη αυτής της κατάστασης περιλαμβάνουν τη χρήση αλκοόλ, ναρκωτικών ουσιών, τεχνικών ύπνωσης, αναπνευστικών τεχνικών, νηστείας, διαλογισμού και αισθητηριακής αποστέρησης ¹²³⁴⁵. Η σύγχυση, ως κατάσταση συνείδησης, εμφανίζεται όταν ο ασθενής δεν αντιλαμβάνεται σωστά το περιβάλλον και τα πρόσωπα γύρω του, με αποτέλεσμα να φέρεται με τρόπο ανορθόδοξο ³⁰.

Οράματα και Δημιουργικότητα

Καλλιτεχνική έμπνευση

Η τέχνη και η επιστήμη, παρόλο που φαίνονται διαφορετικές, συνδέονται στενά μέσω της κοινής λειτουργίας τους να ανακαλύπτουν νέες αλήθειες και να προσφέρουν νέες προοπτικές στον κόσμο ³³. Οι καλλιτέχνες και οι επιστήμονες χρησιμοποιούν τη δημιουργικότητα για να εξερευνήσουν και να ερμηνεύσουν τον κόσμο, προσφέροντας μοναδικές και συχνά επαναστατικές ιδέες ³³.

Οι θεωρίες της σχετικότητας και η κβαντομηχανική, για παράδειγμα, έχουν ανοίξει νέους δρόμους για την κατανόηση του Σύμπαντος και έχουν επηρεάσει βαθιά την καλλιτεχνική έκφραση στη σύγχρονη εποχή ³². Αυτές οι επιστημονικές ανακαλύψεις έχουν εμπνεύσει καλλιτέχνες να εξερευνήσουν νέα θέματα και τεχνικές στα έργα τους ³².

Τεχνολογικές καινοτομίες

Η τεχνολογία έχει διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο στην ενίσχυση της δημιουργικότητας σε πολλούς τομείς, από την κατασκευή μέχρι την καλλιτεχνική έκφραση. Η εφαρμογή τεχνολογιών όπως η τρισδιάστατη εκτύπωση και η ψηφιακή διδυμία έχουν επιτρέψει την παραγωγή σύνθετων και προσαρμοσμένων αντικειμένων με μεγαλύτερη ακρίβεια και σε μικρότερο χρόνο ³⁴.

Η χρήση τεχνητής νοημοσύνης και μηχανικής μάθησης στη βιομηχανική παραγωγή επιτρέπει την αυτοματοποίηση σύνθετων διαδικασιών, βελτιώνοντας την ποιότητα των προϊόντων και την ασφάλεια των διαδικασιών ³⁴. Αυτές οι τεχνολογίες ενισχύουν τη δημιουργικότητα, καθώς επιτρέπουν στους καλλιτέχνες και τους μηχανικούς να εξερευνήσουν νέες μορφές και λειτουργίες που προηγουμένως ήταν αδύνατες ³⁴.

Οράματα και Ιατρική

Ψυχολογικές και νευρολογικές διαταραχές

Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητα (ΔΕΠΥ) αναγνωρίζεται ως ψυχική διαταραχή με βιολογικές ρίζες, ιατρικά συμπτώματα και αντιμετωπίζεται με φαρμακευτικές και ψυχοπαιδαγωγικές μεθόδους ³⁹. Επιπλέον, η Διπολική Διαταραχή, ως χρόνια ψυχιατρική νόσος, εκδηλώνεται με εναλλαγές μανίας και κατάθλιψης, απαιτώντας επίσης συνεχή ιατρική παρακολούθηση ³⁹.

Διάγνωση και θεραπεία

Στη διάγνωση της ΔΕΠΥ, είναι κρίσιμο η αναγνώριση των συννοσηρών καταστάσεων, καθώς συχνά συνυπάρχει με άλλες ψυχιατρικές διαταραχές, επηρεάζοντας τη θεραπευτική προσέγγιση και την πορεία της νόσου ³⁹. Η χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής, όπως D, -L Amphetamine και Methylphenidate, είναι συνήθης πρακτική για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της ΔΕΠΥ, ενώ η εκπαίδευση και οι ψυχοπαιδαγωγικές μέθοδοι ενισχύουν την αντιμετώπιση της διαταραχής ³⁹.

Περίπτωση Οραμάτων στην Κοινωνία

Κοινωνική αποδοχή

Στην κοινωνία, τα οράματα μπορεί να επηρεάσουν την αποδοχή και τη συμπεριφορά των ατόμων, καθώς και τις κοινωνικές τους αντιλήψεις. Τα σχολεία, όπως το 5ο Δημ. Σχολείο Αχαρνών, εφαρμόζουν πολιτικές που αντανακλούν ένα συμπεριληπτικό και διαπολιτισμικό όραμα, το οποίο σέβεται τη διαφορετικότητα και ενσωματώνει όλους τους μαθητές στην εκπαιδευτική διαδικασία ⁴⁶. Αυτό το όραμα ενισχύει τον σεβασμό για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις πανανθρώπινες αξίες, προάγοντας την ανεκτικότητα και την ειρηνική συνύπαρξη ⁴⁶. Επιπλέον, το σχολείο δημιουργεί προϋποθέσεις για ίσες ευκαιρίες πρόσβασης στην εκπαίδευση, διασφαλίζοντας τη σχολική επιτυχία για όλους ⁴⁶.

Επιρροή στα άτομα

Τα οράματα μπορεί να επηρεάσουν την ατομική συμπεριφορά και τις πεποιθήσεις μέσω κοινωνικών διαδικασιών όπως η συμμόρφωση και η εσωτερίκευση. Η συμμόρφωση μπορεί να είναι αποτέλεσμα της επιρροής της πλειοψηφίας, όπου τα άτομα αλλάζουν τη συμπεριφορά τους για να ταιριάξουν με την ομάδα, ακόμα και αν διαφωνούν ιδιωτικά με την άποψη της ομάδας ⁴³. Η εσωτερίκευση, από την άλλη πλευρά, αφορά στην αλλαγή των πεποιθήσεων του ατόμου που ταιριάζει με τις πεποιθήσεις της ομάδας, δείχνοντας μια πιο βαθιά αποδοχή των κοινωνικών αξιών και κανόνων ⁴³. Αυτές οι διαδικασίες αποτελούν κρίσιμες συνιστώσες στην κατανόηση της κοινωνικής επιρροής και της κοινωνικής αλλαγής, καθώς τα άτομα ανταποκρίνονται στις κοινωνικές προκλήσεις και τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται στον κοινωνικό τους περίγυρο ⁴³.

Συμπεράσματα και Προοπτικές

Καθώς φτάνουμε στο τέλος αυτής της εξερεύνησης, είναι σαφές ότι τα οράματα παίζουν έναν πολυσήμαντο ρόλο σε πολλαπλές διαστάσεις της ανθρώπινης εμπειρίας, από την πνευματικότητα και την ψυχολογία έως την κοινωνική επιρροή και την δημιουργικότητα. Η διαπίστωση του πώς τα οράματα διαμορφώνουν τις ιδέες μας, εμπνέουν καλλιτεχνικά και επιστημονικά έργα, ενώ ταυτόχρονα επηρεάζουν τις εσωτερικές μας πεποιθήσεις και την κοινωνική μας συμπεριφορά, υπογραμμίζει τον σημαντικό ρόλο τους στην ανθρώπινη εξέλιξη και την κοινωνική σύνδεση.

Το ενδιαφέρον που προκαλεί η μελέτη των οραμάτων δείχνει την ανάγκη για περαιτέρω έρευνα ώστε να κατανοήσουμε πληρέστερα την πολυπλοκότητά τους και τις επιρροές τους στη ζωή μας. Από τη σημασία τους στην ιστορία και τη θρησκεία έως τους ρόλους τους στην ιατρική και την κοινωνία, τα οράματα αποτελούν ένα παράθυρο στην ψυχή της ανθρωπότητας, προσφέροντας ισχυρές εικόνες και μηνύματα που μπορούν να μας καθοδηγήσουν στο μέλλον.

FAQs

Δεν υπάρχουν διαθέσιμες ερωτήσεις και απαντήσεις για το θέμα “Οράματα”.

Αναφορές

[1] – https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%8C%CF%81%CE%B1%CE%BC%CE%B1
[2] – https://www.skroutz.gr/s/10334323/Oramata-kai-chimaires-Diadromes-enos-diplomati.html
[3] – https://www.evripidis.gr/product/82384/eisagogi-stin-ermineia-ton-oneiron-/
[4] – https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%8C%CF%81%CE%B1%CE%BC%CE%B1
[5] – https://www.dogma.gr/diafora/oramata-ti-einai-kai-pos-ta-vlepoume/25617/
[6] – https://www.imerodromos.gr/oramata-kai-klhronomia-2o-tou-archaiologou-manolh-klontza/
[7] – https://www.aiorabooks.com/product/%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CF%80%CE%B1%CE%B3%CE%BA%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%B9%CE%BF%CF%80%CE%BF%CE%AF%CE%B7%CF%83%CE%B7%CF%82/
[8] – https://www.greek-language.gr/digitalResources/literature/education/literature_history/search.html?details=49
[9] – http://www.indeepanalysis.gr/politismos/onomatwn-episkepsis
[10] – https://www.sostis.gr/blog/item/1920-oramata-pagides
[11] – https://www.oodegr.com/oode/biblia/kritiki/fwtismenes1.htm
[12] – https://www.pemptousia.gr/2023/05/epanastatika-sintagmata-ke-thriskia-diachronika-erotimata/
[13] – https://www.pemptousia.gr/2015/10/prolipseis4/
[14] – https://parents.org.gr/forum/topic/12003-oneira-oramata-kai-skepseis/?page=2
[15] – https://www.pemptousia.gr/2015/03/i-schesi-ton-oniron-me-ta-erethismata-ton-esthiseon/
[16] – https://greekdownloads.wordpress.com/2023/12/31/%CE%B3%CE%B5%CF%81%CE%BF%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C-%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%AF-%CE%BF%CE%BD%CE%B5%CE%AF%CF%81%CF%89%CE%BD-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%BF%CF%81%CE%B1%CE%BC%CE%AC%CF%84%CF%89%CE%BD-21/
[17] – https://www.captainbook.gr/book/metaksu-oneiron-kai-oramaton-9789603200901
[18] – https://agionskepi.gr/product/%CE%B3%CE%B5%CF%81%CE%BF%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CE%BD-%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%AF-%CE%BF%CE%BD%CE%B5%CE%AF%CF%81%CF%89%CE%BD-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%BF%CF%81%CE%B1%CE%BC%CE%AC%CF%84%CF%89%CE%BD/
[19] – https://www.nured.auth.gr/dp7nured/sites/default/files/files/Praktika_Synedriou.pdf
[20] – https://play.google.com/store/apps/details?id=com.dreamsbook.app&hl=el&gl=US
[21] – https://lyk-evsch-n-smyrn.att.sch.gr/wordpress/wp-content/uploads/Ekpaideutiko_Yliko/Asimakopoulou/ThematografiaSynoliko.pdf
[22] – http://ebooks.edu.gr/ebooks/retrieve/47f7401a-890d-4da9-a1e2-08d0bfc339c0/thriskeftika_lykeiou_ps_2015.pdf
[23] – https://www.pemptousia.gr/video/empodizi-i-erevna-tin-pisti/
[24] – https://www.polymerwsvolos.org/2021/05/21/thriskeutiki-ekpaideusi-kai-diathriskeytikos-dialogos/
[25] – https://dias.library.tuc.gr/view/manf/92494
[26] – https://dione.lib.unipi.gr/xmlui/bitstream/handle/unipi/3499/Kladi.pdf?sequence=2&isAllowed=y
[27] – https://lyk-evsch-n-smyrn.att.sch.gr/wordpress/wp-content/uploads/Ekpaideutiko_Yliko/Asimakopoulou/ThematografiaSynoliko.pdf
[28] – https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BB%CE%BB%CE%BF%CE%B9%CF%89%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B7_%CF%83%CF%85%CE%BD%CE%B5%CE%B9%CE%B4%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%AC%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%83%CE%B7
[29] – https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%BE%CF%89%CF%83%CF%89%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%B5%CE%BC%CF%80%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AF%CE%B1
[30] – https://www.neurocenter.gr/sigxisi.html
[31] – http://ikee.lib.auth.gr/record/126389/files/GRI-2011-6577.pdf
[32] – http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/5307/Istoria_G-Lykeiou_html-apli/index7_2.html
[33] – https://m.902.gr/sites/default/files/MediaV2/migrated/omilia_stratevmenh_texnh-1.pdf
[34] – https://industry-news.gr/10-technologikes-kainotomies-gia-ti-viomichania/
[35] – https://www.fortunegreece.com/photo-gallery/epta-kenotomies-pou-allazoun-ton-kosmo/
[36] – https://www.thetotalbusiness.com/2023/01/21/4-texnologikes-kainotomies-pou-dyskoleuomaste-na-katalavoume/
[37] – https://dokumen.pub/download/66b2558fff070a23c3544d203b7fdd43.html
[38] – https://elpse.com/wp-content/uploads/2022/10/18o-Perilhpsh.pdf
[39] – https://adhd.gr/wp-content/uploads/2020/07/2017_AbstractBook_2nd_adhd_congress.pdf
[40] – http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2718/Pliroforiki_G-Lykeiou_html-empl/index1_1.html
[41] – http://users.sch.gr/stefanski/amea/mathisiakes-tzouriadou-barbas.pdf
[42] – http://ikee.lib.auth.gr/record/354160/files/GRI-2024-42861.pdf
[43] – https://www.psychology.gr/koinoniki-psychologia/5417-koinoniki-epirroi-pos-to-atomo-epireazetai-apo-tous-allous.html
[44] – https://socialpolicy.gr/2017/03/%CE%BA%CE%BF%CE%B9%CE%BD%CF%89%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%B5%CF%80%CE%B9%CF%81%CF%81%CE%BF%CE%AE-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%BA%CE%BF%CE%B9%CE%BD%CF%89%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AD%CF%82-%CE%B1%CE%BD%CE%B1.html
[45] – https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%BF%CE%B9%CE%BD%CF%89%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%B1%CF%80%CF%8C%CE%B4%CE%B5%CE%B9%CE%BE%CE%B7
[46] – https://blogs.sch.gr/5dimachar/files/2023/03/%CE%95%CE%A3%CE%A9%CE%A4%CE%95%CE%A1%CE%99%CE%9A%CE%9F%CE%A3-%CE%9A%CE%91%CE%9D%CE%9F%CE%9D%CE%99%CE%A3%CE%9C%CE%9F%CE%A3-%CE%9B%CE%95%CE%99%CE%A4%CE%9F%CE%A5%CE%A1%CE%93%CE%99%CE%91%CE%A3-5%CE%9F%CE%A5-%CE%94%CE%97%CE%9C-%CE%91%CE%A7%CE%91%CE%A1%CE%9D%CE%A9%CE%9D.pdf?x31031
[47] – https://lyk-evsch-n-smyrn.att.sch.gr/wordpress/wp-content/uploads/Ekpaideutiko_Yliko/Asimakopoulou/ThematografiaSynoliko.pdf
[48] – https://www.pi.ac.cy/pi/files/epimorfosi/meres_ekp/sep2018/theodosiou_valentina.pdf
[49] – http://ipeir.pde.sch.gr/educonf/1/12_%CE%91%CE%9E%CE%99%CE%9F%CE%9B%CE%9F%CE%93%CE%97%CE%A3%CE%97_%CE%A4%CE%9F%CE%A5_%CE%95%CE%9A%CE%A0%CE%91%CE%99%CE%94%CE%95%CE%A5%CE%A4%CE%99%CE%9A%CE%9F%CE%A5_%CE%95%CE%A1%CE%93%CE%9F%CE%A5.pdf
[50] – http://www.gsrt.gr/News/Files/New1024/%CE%A3%CE%95%CE%9C%CE%99%CE%9D%CE%91%CE%A1%CE%99%CE%9F%20%CE%91%CE%9E%CE%99%CE%9F%CE%9B%CE%9F%CE%93%CE%97%CE%A3%CE%97%CE%A3%20%CE%91%CE%A0%CE%9F%CE%A4%CE%99%CE%9C%CE%97%CE%A3%CE%97%CE%A3.pptx
[51] – https://www.eletea.gr/wp-content/uploads/2019/12/PRAKTIKA_TOMOS_2_TELIKO.pdf
[52] – http://ikee.lib.auth.gr/record/122946/files/TriantafyllakosThesis.pdf
[53] – https://pergamos.lib.uoa.gr/uoa/dl/frontend/el/browse/postgraduate_theses?p.start=30172&p.count=20&p.tpl=list&p.sortFields=orderOfAppearance%7CASC&p.sortFields=__sortingId%7CASC
[54] – http://apothesis.teicm.gr/xmlui/bitstream/handle/123456789/4208/Nella%20Panagiota.pdf?sequence=1&isAllowed=y